در منطقهی خاور نزدیک هزاران میدان نفتی وجود دارد، که قیر طبیعی در سطح وسیعی به همراه آب و یا به تنهایی از زیرزمین تراوش مینمایند. اینگونه مواد لزج چسبناک در زمستانها سفت و محکم ولی در تابستانها به مواد چسباننده خطرناکی تبدیل میشوند. به نظر میرسد اولین رویاروئی انسان با این نوع چشمههای قیر طبیعی زمانی بود که وی به هنگام تعقیب حیوانات شکاری که در جستجوی چشمههای قیر طبیعی زمانی بود که وی به هنگام تعقیب حیوانات شکاری که در جستجوی چشمههای آب بودند میدید که گاهاً در این مواد قیر بدام میافتادند. شاید بتوان گفت این مواجهه انسان عصر نوسنگی با خاصیت چسبندگی قیر طبیعی بوده و از آن پس به سوی مواد قیری متمایل شده و تدریجاً کاربردهای گوناگون آنرا فراگرفته و از این دوره به بعد بودکه با خصوصیات ذاتی قیر و با توانایی نفوذناپذیری آن در برابر آب و قابلیت چسبندگی، نرمی و تورقپذیری آن و امکان ترکیب شدن با مواد دیگر آشنا شدند.
آغاز صنعت مدرن قیر را میتوان به سال ۱۷۱۲ نسبت داد که سنگهای قیر طبیعی در فرانسه کشف شدند. در آن هنگام مواد قیری را بطور سادهای به صورت کلوخه روی سطح جادههای محلی پخش میکردند. این تکنیک کاملاً موفقیتآمیز بود و در مدت کوتاهی پیشرفت هایی در کار، بصورت پودر کردن و گرم کردن مواد قبل از استفاده، حاصل شد. با پیشرفت علم و تکنولوژی، قیر کاربردهای بسیار متنوع و گسترده ای در صنایع گوناگون و جهت مصارف مختلف منجمله راهسازی، پوشش (کف-بام-لوله های زیرزمینی-محافظ فلزات)، آب بندی (مخازن-کانالها-پلها)، تثبیت شن های روان، رنگ آمیزی و غیره پیدا نموده است (زاهدی، ۱۳۸۳)
۲-۵-۴- وضعیت تولید قیر و جغرافیای تولید آن در ایران
ظرفیت تولید قیر در کشور حدود ۵/۴ میلیون تن میباشد که در عمل میزان تولید با حدود ۷۸% ظرفیت ۵/۳ میلیون تن گزارش گردیده است و میزان مصرف داخلی ۸/۲ میلیون تن میباشد و مصرف سرانه آن در کشور حدود ۳۵ کیلوگرم است.
اکثر قیرهای طبیعی ایران بصورت جامد بوده و به همان صورت قابل استفاده نمیباشند . مناطق دارای قیر طبیعی در ایران، به طور عمده در استانهای کرمانشاه، ایلام و خوزستان واقع گردیده و در برخی مناطق دیگر نیز بصورت محدود مشاهده گردیده است (هاشمی، ۱۳۸۹)
۲-۵-۴-۱- مشکلات موجود در تولید قیر در کشور
مهمترین مشکلاتی که در زمینه تولید قیر و به به مرحله رساندن صادرات آن وجود دارد عبارتند از:
- عدم سامان مصرف قیر در کشور و نیاز به این کالا در منطقه باعث گردیده که در فرآیند تولید عملاً شاهد نوآوری و تکنولوژی روز نباشیم.
- فروش به صورت فله و یا استفاده از بشکههای دست دوم
محققان برای رفع این مشکلات پیشنهاد دادهاند که تولیدکنندگان را به واحدهای بشکه سازی مجهز کرده و جهت افزایش کارایی و بازدهی بیشتر تولید قیر به روش امولسیون را گسترش داده شود.
۲-۵-۵- وضعیت صادرات قیر در ایران
ظرفیت تولید قیر در ایران ۵/۴ میلیون تن است که از این میزان حدود ۷۰۰ هزار تن صادر میگردد و بقیه جهت مصارف داخلی است. در طول فصل زمستان بدلیل مصرف بالای داخلی صادرات قیر شدیداً افت مینماید. لازم به ذکر است عمده عرضهکنندگان قیر در منطقه خلیج فارس دو کشور ایران و بحرین میباشند. در سال ۱۳۸۸ ارزش قیر ۹۱ درصد افزایش داشته است که دلیل عمده آن ممنوعیت فروش و صادرات قیر توسط کشور عربستان بوده که در نتیجه تقاضای زیادی روانه بازار ایران گردیده است. همچنین کاهش میزان پروژههای عمرانی در داخل کشور مازاد نیاز در بازار داخل و در نتیجه افزایش توجه به صادرات قیر را بوجود آورده است (هاشمی، ۱۳۸۹)
در جدول زیر وضعیت صادرات قیر ایران را طی سالهای ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۸ نشان میدهد.
| سال | ارزش دلار (میلیون دلار) | ارزش وزنی (تن) | کشورهای هدف (۵ کشور عمده) |
| ۱۳۸۳ | ۷/۸۵ | ۵۸۵۹۱۹ | ماداگاسکار- امارت متحده عربی- بنگلادش- هند-اریتره |
| ۱۳۸۴ | ۹/۱۲۹ | ۸۱۹۳۳۱ | امارت متحده عربی-هند-یمن-نیجیریه-میانمار |
| ۱۳۸۵ | ۴/۱۲۴ | ۷۰۳۳۷۷ | ماداگاسکار- امارت متحده عربی- ویتنام-آفریقای جنوبی |
| ۱۳۸۷ | ۲/۱۳۱ | ۷۵۴۵۹۹ | جیبوتی- ویتنام- هند- امارات متحده عربی-آنگولا |
| ۱۳۸۸ | ۲۶۳ | ۱۱۵۴۱۴۰ | آنگولا- امارات- ارمنستان-پ اکستان- عراق |
جدول (۲-۳) صادرات قیر ایران طی سالهای ۱۳۸۸-۱۳۸۳ (منبع[۱])
شکل (۲-۲۶) نمودار درصد صادرات قیر ایران به کشورهای واردکنندهی قیر ایران (منبع[۲])
در جدول زیر وضعیت واردات قیر به ایران طی سالهای ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۸ به همراه کشورهای صادرکننده قیر به ایران نشان داده شده است.
| سال | ارزش دلاری (میلیون دلار) | ارزش وزنی (تن) | کشورهای هدف (۵ کشور عمده) |
| ۱۳۸۳ | ۱٫۵ | ۲۶۴۲ | هند |
| ۱۳۸۴ | ۲٫۱ | ۴۰۳۳ | هند- آذربایجان |
| ۱۳۸۵ | ۰٫۴ | ۱۷۸ | هند- هلند |
| ۱۳۸۶ | ۰٫۰۰۷ | ۳۴۰ | کویت-کانادا |
| ۱۳۸۷ | ناچیز | ناچیز | ناچیز |
| ۱۳۸۸ | ۰٫۰۲۳ | ۱۲۲ | امارات- ترکیه |
جدول (۲-۴) واردات قیر ایران طی سالهای ۱۳۸۸-۱۳۸۳ (منبع: هاشمی، ۱۳۸۹)
۲-۵-۵-۱- وضعیت تولید جهانی قیر
از ظرفیت تولید کل کشورها اطلاعات دقیقی در دست نیست و لیکن تولید سالیانه قیر در منطقه آسیا و خاورمیانه بالغ بر ۱۷ میلیون تن برآورد گردیده است. در جدول زیر وضعیت جهانی صادرات قیر نشان داده است.
| سال | ارزش صادرات (میلیون دلار) |
| ۲۰۰۴ | ۲۲۷۸ |
| ۲۰۰۵ | ۲۷۲۲ |
| ۲۰۰۶ | ۳۹۷۰ |
| ۲۰۰۷ | ۴۹۷۶ |
| ۲۰۰۸ | ۷۵۰۳ |
جدول (۲-۵)وضعیت صادرات جهانی قیر (منبع[۳])
۲-۵-۵-۲- موانع و مشکلات صادرات قیر ایران
- عدم ساماندهی صادرات قیر
- مشکلات مربوط به پرداخت هزینه حمل و تولید بشکه و … که سود کمی عاید صادرکننده مینماید.
- افزایش نرخ ارز
- عدم وجود مدیریت مناسب تولید کنندهها
- عدم آشنایی شرکتهای صادرکننده با بازاهای صادراتی
- کاهش قیمت قیرصادراتی به دلیل انباشته شدن قیر در انبارها به علت کاهش مصرف داخلی
- عدم حمایت سیستم بانکی از صادرکنندهها
مهمترین و بهترین راهکارهایی که میتوان برای از میان برداشتن مشکلات موجود بر سر راه صادرات قیر برداشت عبارت است از:
- اختصاص پایانه های حمل و تجیهز شدن شرکت ها به واحدهای بشکه سازی
- هماهنگی واگذاری قیر صادراتی کشور توسط بورس به منظور یکنواختی شرایط عرضه
- حمایت سیستم بانکی و اعطای تسهیلات به صادرکنندگان قیر
- ایجاد مدیریت مناسب تولیدکنندگان و صادرکنندگان قیر
- کنترل مستمر بازارهای عمده صادرکننده جهانی
- الگوبرداری صادرکنندگان کشورمان از صادرکنندگان نمونه دنیا (هاشمی، ۱۳۸۹)
۲-۶- پیشینه پژوهش
۲-۶-۱- پیشینه پژوهش بازاریابی رابطه مند و وفاداری مشتری
(رنجبریان و براری، ۱۳۸۸)، در پژوهش خود تأثیر بنیانهای بازاریابی رابطه مند شامل:
- تعهد،
- اعتماد،
- ارتباطات و
- مدیریت تعارض
را بر وفاداری مشتریان، اهمیت این متغیرها از دید مشتریان و میزان توفیق بانک در زمینه ایجاد هر یک از این متغیرها، را مورد بررسی قرار دادند. برای این منظور محققان ۳۱۲ نفر از مشتریان یک بانک دولتی و یک بانک خصوصی در شهرستان اصفهان را انتخاب کردند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بوده است و داده ها با روش رگرسیون چندگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از این بود که در بانک دولتی چهار بنیان بازاریابی رابطه مند تأثیر مثبت و معناداری بر وفاداری مشتریان داشته است. در بانک خصوصی نیز به غیر از متغیر ارتباطات بقیه متغیرها تأثیر مثبت و معناداری بر وفاداری مشتریان داشته است. مدل مفهومی این تحقیق بصورت زیر است.
شکل (۲-۲۷) رابطه بین بازاریابی رابطه مند و وفاداری (منبع: رنجبریان و براری، ۱۳۸۸)
(حیدرزاده و قمی، ۱۳۸۸)، در تحقیق خود، رابطه بین وفاداری مشتریان و فروش رابطهای در بازارهای صنعتی را مورد بررسی قرار دادند. همچنین چگونگی تأثیری که نوع رابطه مشتریان با شرکت در موارد ذیل، روی وفاداری ایشان دارد را بررسی کردهاند:
الف) رابطه خاصی که مشتریان با فروشنده مستقیمشان برقرار می کنند.
ب) رابطه کلی که مشتریان با شرکت برقرار می کنند.
یافته های حاصل از دادههای جمعآوری شده نشان دهنده میزان اهمیت روابط میان فروشنده و مشتری در بالا بردن سطح ارزیابی مشتریان از شرکت عرضه کننده بوده است. علاوه بر این، هر دو رابطه، تأثیر مستقیمی روی احتمال بروز رفتارهای وفادارانه توسط مشتریان داشته است. بنابراین محققان دریافتند که، فروشنده کالای صنعتی می تواند نقش بسزائی در ایجاد حس وفاداری در مشتریان شرکت داشته باشد. بدین معنی که نوع رابطه میان فروشنده و مشتری، بستگی شدیدی به میزان درک مشتری از شرکت داشته
است و در صورت مثبت بودن این درک، به بروز رفتار وفادارانه توسط ایشان منجر شده خواهد شد. محققان ارتباط بین این دو مورد را در قابل مدل مفهومی زیر نشان دادهاند.
شکل (۲-۲۸)، مدل مفهومی (منبع: حیدرزاده و رمضانی قمی، ۱۳۸۸)
(Foster & Cadogan, 2000)، تحقیقی در زمینه بازاریابی و فروش رابطه ای و وفاداری مشتری در نیوزلند روی یک شرکت بزرگ تولید کننده لوزام اداری، انجام دادند. نتیجهای که ایشان از تحقیقاتشان بدست آوردند این بود که روابط صمیمی میان مشتریان با فروشندگان روی سطح ارزیابی مشتریان از کل شرکت تأثیر به سزائی دارد. علاوه بر این، رابطه بین مشتریان و فروشنده و همچنین رابطه بین مشتریان و شرکت، تأثیر مستقیمی روی احتمال بروز رفتار وفادرانه توسط مشتریان خواهد داشت.
در مقالهای دیگر محققان تلاش کردند تا تأثیر جنسیت را بر عوامل بازاریابی رابطه مند مانند اعتماد، ارتباط، رفع تعارض و وفاداری مشتری را بررسی نمایند. در این مقاله پژوهشگر قصد داشت، تا تأثیر جنسیت بر میزان وفاداری مشتریان را مورد بررسی قرار دهد. جهت آزمون فرضیات محققان نمونهای به حجم ۲۶۷ نفر به روش نمونه گیری خوشهای انتخاب و برای برآورد اثر تعدیلکنندگی جنسیت بر رابطه وفاداری مشتری و بازاریابی رابطه مند از تحلیل رگرسیونی چند متغیره سلسله مراتبی (HMRA) و نرم افزار لیزرل استفاده کردند. نتایج به دست آمده حاکی از این بود که، که چهار عامل بازاریابی رابطه مند با وفاداری مشتری رابطه مستقیمی دارند. در این میان گروه زنان در عوامل اعتماد/ وفاداری و تعهد/ وفاداری حساسیت بیشتری داشتند. و در این ۲ عامل نسبت به مردان وفادارتر بودند. در عامل رفع تعارض/ وفاداری مردان حساسیت بیشتری از خود نشان داده بودند. محققان عنوان کردند که، در صورت رفع تعارض در محیط بانک مردان وفاداری بیشتری از خود نسبت به زنان نشان خواهند داد. در عامل اطلاع رسانی/ وفاداری چون شیب برای هر دو گروه منفی بود تفاوت بین این دو گروه توسط پژوهشگران مشاهده نشد. همچنین جنسیت بر این عامل تأثیرگذار بوده است (امینی و سهرابی، ۱۳۸۹). مدل استفاده شده در این تحقیق که توسط محققین و با بهره گرفتن از مطالعه ادبیات موضوع استخراج شده است به صورت شکل زیر بود.
شکل (۲-۲۹) مدل مفهومی تحقیق (منبع: امین و سهرابی، ۱۳۸۹)
(صادقی و همکارانش، ۱۳۸۸) در مقالهایی مفاهیم اصلی در بازاریابی رابطه مند، را بررسی کرده و تلاش نمودند تا عوامل مربوط به وفاداری مشتریان را مورد بررسی قرار دهند و در انتها فرضیات مروبط به وفاداری مشتری در مؤسسات مالی و اعتباری انصار را مورد آزمون قرار دادند که این فرضیات عبارت بودند از:
- فرضیه ۱: بین رسیدگی به تعارضات و وفاداری مشتری در موسسات مالی و اعتباری انصار رابطهای معناداری وجود دارد.
- فرضیه ۲: بین ارتباطات و وفاداری مشتری در موسسات مالی و اعتباری انصار رابطه معناداری وجود دارد.
- فرضیه ۳: بین تعهد و وفاداری مشتری در موسسات مالی و اعتباری انصار رابطه معناداری وجود دارد.
- فرضیه ۴: بین اعتماد و وفاداری مشتری در موسسات مالی و اعتباری انصار رابطه معناداری وجود دارد.
پس از تحلیل فرضیات هر چهار فرضیه فوق تأیید شدند.
همچنین در این تحقیق محققان مدل استراتژی ایجاد وفاداری از طریق بازاریابی رابطه مند در مشتریان را ارائه کردند که به صورت کل زیر است.
شکل (۲-۳۰) استراتژی ایجاد وفاداری (منبع: صادقی و همکارانش، ۱۳۸۸)
در تحقیقی دیگر پژوهشگران با عنوان «آیا بازاریابی رابطه مند رضایت و وفاداری مشتریان را بهبود میبخشد» به بررسی تأثیر بازاریابی رابطه مند بر وفاداری و رضایت مشتریان یک بانک پرداختند. نتایج حاصل از دادههای جمعآوری شده از طریق پرسشنامه حاکی از این بود که بین بازاریابی رابطه مند و رضایت و وفاداری مشتری ارتباط معنادار و مستقیمی وجود دارد و این ارتباط بین بازاریابی رابطه مند و وفاداری مشتری قویتر است (Leverin & Liljander, 2006).
